DALI SALVADOR

 (1904-1989 hiszpański malarz i grafik, związany z ruchem surrealistycznym. Od 1921 studiował na madryckiej akademii. Około 1924 uległ wpływom malarstwa metafizycznego, a także kubizmu i futuryzmu. W tym czasie zapoznał się z poglądami S. Freuda. W 1927 namalował pierwsze obrazy o charakterze surrealistycznym: Aparat i ręka oraz Krew jest słodsza od miodu. Od 1928 w Paryżu, gdzie związał się z grupąsurrealistów, m.in. A. Bretonem, G. de Chirico i M. Ernstem. Współpracował z ich czasopismami, m.in. z Minotaure. Opierając się na psychoanalizie stworzył własną koncepcję twórczą (którą nazwał metodą paranoi krytycznej), mającą na celu obiektywizację stanów podświadomości. W okresie tym powstały słynne obrazy Dalego (będące jednocześnie sztandarowymi dziełami surrealizmu), w których precyzyjnie i naturalistycznie przedstawiał niezwykłe wizje tworzone przez wyobraźnię i niesamowite halucynacje czerpane z podświadomości: Ponure zabawy(1929), Trwałość pamięci (1931), Narodziny płynnych pragnień (1932),Płonąca żyrafa (1935), Kanibalizm jesieni oraz Przeczucie wojny domowej(oba 1936).
Pod wpływem pobytu (1937) we Włoszech zaczął nawiązywać do włoskiego renesansu (zwłaszcza Rafaela), co było przyczyną wykluczenia go z ruchu surrealistycznego. W latach 1940-1955 w USA, gdzie obok dzieł w dawnym stylu (Dziecko geopolityczne obserwujące narodziny nowego człowieka 1943) malował obrazy realistyczne. Potem wrócił do Hiszpanii i uległ wpływom miejscowego baroku (Odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba 1958-1959). Malował eklektyczne obrazy religijne (Kuszenie św. Antoniego 1946, Ostatnia wieczerza 1955). Tematem wielu jego ówczesnych obrazów jest jego żona Gala.
Twórczość Dalego należy do nurtu przedstawiającego. Posługując się tradycyjną techniką w sposób iluzjonistyczny imitował materialność przedmiotów łącząc je w fantastyczny, niespotykany w świecie realnym sposób, przez co uzyskiwał efekt dziwności, niezwykłości i tajemniczości (np. miękkie jak naleśniki zegarki czy kawałek zdartej skóry mrugający powieką). Obrazy Dalego cechuje doskonały rysunek, akademicka faktura, fotograficzna dokładność w przedstawianiu szczegółów i nastrój wizji i halucynacji, często z erotycznymi podtekstami.

Z L. Buñuelem nakręcił 2 filmy surrealistyczne: Pies andaluzyjski (1928) iZłoty wiek (1931). Zajmował się także rzeźbą, architekturą wnętrz i ilustracją książkową (ilustracje do Don Kichota Cervantesa 1946), projektował scenografie i biżuterię. Był obdarzony niezwykłą umiejętnością autopromocji oraz słynął z bufonady, ekscentryczności i skandali przyciągających uwagę środków masowego przekazu, które uczyniły z niego jednego z najgłośniejszych artystów XX w. Wywarł wpływ na wielu malarzy, m.in. P. Delvaux.